Normy czasu pracy a wymiar czasu pracy

Przez normę czasu pracy należy rozumieć maksymalną granicę pozostawania w dyspozycji pracodawcy. Norma czasu pracy określona jest w Kodeksie pracy oraz w innych ustawach regulujących prawa i obowiązki pracowników konkretnych branż zawodowych, np. ustawa o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, czy ustawa o zakładach opieki zdrowotnej. Polskie przepisy prawa pracy…

Autor publikacji:
Monika Smulewicz

Data publikacji:
2015-04-03

Przez normę czasu pracy należy rozumieć maksymalną granicę pozostawania w dyspozycji pracodawcy. Norma czasu pracy określona jest w Kodeksie pracy oraz w innych ustawach regulujących prawa i obowiązki pracowników konkretnych branż zawodowych, np. ustawa o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, czy ustawa o zakładach opieki zdrowotnej. Polskie przepisy prawa pracy przewidują normę dobową oraz normę tygodniową. Dobowa norma czasu pracy to liczba następujących po sobie godzin pracy w poszczególnych dniach pracy.

Obowiązujące w Polsce podstawowe normy czasu pracy to:

  • 8 godzin na dobę,
  • 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym czterech miesięcy.

W przepisach szczególnych możemy spotkać grupy pracowników, do których stosuje się obniżone normy czasu pracy. W przypadku pracowników zakładów opieki zdrowotnej dobowa norma czasu pracy wynosi 7 godzin i 35 minut. Obniżona normę czasu pracy stosuje się również w przypadku pracowników z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.

Dla tej grupy norma czasu pracy wynosi 7 godzin na dobę oraz 35 godzin w 5-dniowym tygodniu pracy.

Należy zwrócić uwagę, iż podstawowa 40-godzinna tygodniowa norma ma przeciętny charakter. Oznacza to, iż rozliczenie jej może nastąpić w przyjętym w organizacji okresie rozliczeniowym. Nie tyczy się ona „sztywnego” tygodnia kalendarzowego. W związku z tym można tak zaplanować grafik, harmonogram, że w poszczególnych tygodniach przyjętego okresu rozliczeniowego czas pracy przekroczy podstawową tygodniową normę. Jednak wówczas należy mieć na uwadze, aby w kolejnych tygodniach był odpowiednio krótszy. W ten sposób nie dojdzie do sytuacji, w której pracownik będzie świadczył pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli w jednym z tygodni okresu rozliczeniowego przepracuje 70 godzin, a w kolejnym odpowiednio 10.

Od normy czasu pracy należy odróżnić wymiar czasu pracy, który określa czas, w jakim pracownik zobowiązał się pozostawać w dyspozycji pracodawcy. Oznacza on rzeczywistą liczbę godzin, którą pracownik powinien przepracować w skali doby, tygodnia oraz okresu rozliczeniowego. Bardzo często 8-godzinna norma czasu pracy stanowi równocześnie wymiar czasu pracy. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku niepełnoetatowych pracowników oraz pracowników zatrudnionych w równoważnym systemie czasu pracy.

Metoda ustalania wymiaru czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym została przedstawiona w art. 130 Kodeksu pracy. Przepis ten wskazuj, iż wymiar czasu pracy oblicza się mnożąc tygodniową normę czasu pracy (czyli 40 godzin) przez liczbę pełnych tygodni przypadających w określonym okresie rozliczeniowym. Następnie do otrzymanej liczby dodajemy iloczyn pozostałych tzw. wystających dni przypadających od poniedziałku do piątku i dobowej normy (tj. 8 godzin). Należy pamiętać, iż przy ostatnim tygodniu bierze się pod uwagę jedynie dni od poniedziałku do piątku bez względu na to, które dni zostały wyznaczone dla pracownika jako dni wolne z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy oraz bez względu na to czy pracownik świadczy pracę w niedzielę. Poza tym każde święto występujące w danym okresie rozliczeniowym, które przypada w innym dniu jak niedziela, obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Jeżeli jednak święto przypadnie w dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy – nie obniża ono wymiaru czasu pracy. Wymiar czasu pracy pracownika obniża się również w przypadku usprawiedliwionej nieobecności (np. zwolnienie lekarskie) o liczbę godzin przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności (zgodnie z harmonogramem).

Odróżnienie normy czasu pracy od wymiaru czasu pracy ma istotne znaczenie przy planowaniu i zarządzaniu czasem pracy. Nie należy mylić obu tych pojęć. Normy czasu pracy zakreślają górną granicę czasu pracy. Natomiast wymiar czasu pracy oznacza liczbę godzin, jaką pracownik zobowiązany jest przepracować na rzecz pracodawcy. Wymiar czasu pracy pracownika może być więc krótszy od normy czasu pracy, jednak nie może być dłuższy.

 

Autor: Malwina Grützmacher

Autor publikacji:
Monika Smulewicz

Newsletter

Zostawienie adresu email jest równoznaczne ze zgodą na otrzymywanie ode mnie wiadomości i z akceptacją naszej Polityki Prywatności.

Polityka prywatności
Dziękujemy!

Sprawdź wpisy
na blogu

  • 2023-02-23
  • 3 min czytania

Planowanie i rozliczanie czasu pracy

Planowanie i rozliczanie czasu pracy w równoważnym systemie czasu pracy Równoważny system czasu pracy polega na tym, że w  niektórych dniach czas pracy można wydłużyć, w innych zaś skrócić lub zrekompensować większą ilością dni wolnych od pracy. Ważne jest, aby średnia w okresie rozliczeniowym nie przekroczyła 8 godzin. W systemie…

  • 2020-04-07
  • 2 min czytania

Gdy pracownik podnosi kwalifikacje zawodowe…

Kiedy urlop szkoleniowy? Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują: urlop szkoleniowy, zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania. Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

  • 2020-04-07
  • 3 min czytania

Czy plan urlopów może ulec zmianie?

Wszelkie zmiany wprowadzane do planu urlopów są ściśle określone przepisami prawa pracy. Mogą mieć one charakter fakultatywny lub obligatoryjny. Kodeks pracy w art. 164 dopuszcza przesunięcie terminu urlopu na wniosek pracownika, przy czym musi on zostać umotywowany ważnymi przyczynami. Również szczególne potrzeby pracodawcy tj. zakłócenie toku pracy spowodowane nieobecnością pracownika, są…

  • 2020-04-07
  • 4 min czytania

Urlop na żądanie

Urlop na żądanie budzi bardzo dużo kontrowersji i emocji zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców. Przysługuje on każdemu pracownikowi w wymiarze 4 dni w roku kalendarzowym  niezależnie od liczby pracodawców oraz wymiaru czasu pracy w jakim zatrudniony jest pracownik. Urlop na żądanie jest przywilejem pracownika wynikającym z przepisów prawa pracy,…

  • 2020-04-07
  • 3 min czytania

Zasady udzielania urlopu

Pracownik ma prawo do corocznego, płatnego i nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. Tylko na wniosek pracownika urlop może zostać podzielony na części, jednak jedna z tych części nie może być krótsza niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu w roku,…

  • 2020-04-07
  • 4 min czytania

Niewykorzystany urlop wypoczynkowy a ustanie stosunku pracy

W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę pracownik, bez względu na to czy wypowiedzenia dokonał pracownik czy pracodawca, jest zobowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop wypoczynkowy, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W przypadku niewykorzystania przez pracownika urlopu w całości lub w części, w związku z zakończeniem stosunku pracy przysługuje…