Równoważny system czasu pracy – zasady ogólne

Równoważny system czasu pracy może być stosowany w zakładach, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy oraz jej organizacją. System ten charakteryzuje się możliwością wydłużenia dobowego wymiaru czasu pracy pod warunkiem zrekompensowania tego wydłużenia poprzez odpowiednie skrócenie wymiaru czasu pracy innego dnia lub poprzez oddanie dodatkowych dni wolnych ponad obowiązujący limit dni ustawowo wolnych oraz dni wolnych wynikających z zasady W5. Pracodawca ma możliwość planowania pracy w różnym wymiarze czasu pracy w poszczególnych dobach. Istotne jest aby nie przekroczyć przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy (40 godzin) i obowiązującego w danym okresie rozliczeniowym wymiaru czasu pracy.

Równoważny system czasu pracy występuje w trzech odmianach:

1. Podstawowy równoważny system czasu

2. Równoważny system czasu związany z praca przy dozorze urządzeń i w pogotowiu do pracy

3. Równoważny system czasu związany z praca przy przy pilnowaniu mienia i ochronie osób

Co do zasady okres rozliczeniowy w tym systemie powinien wynosić 1 miesiąc. Jednak w razie szczególnie uzasadnionych przypadków można go wydłużyć do 3 miesięcy, a nawet do 4 miesięcy w przypadku pracy zależnej od pory roku czy też warunków atmosferycznych – po uprzednim zawiadomieniu PIP.
Przy równoważnym systemie czasu pracy nie można zapominać o zasadzie przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Umożliwia to zastosowanie rozkładów czasu pracy przewidujących większą liczę dni pracy w ciągu tygodnia niż 5. Równocześnie należy jednak ustalić odpowiednio mniejszą liczbę dni pracy w kolejnych tygodniach danego okresu rozliczeniowego przy czym trzeba mieć na uwadze zachowanie gwarantowanej liczby dni wolnych od pracy. Taki system czasu pracy umożliwia pracodawcy elastyczne dopasowanie wymiaru czasu pracy zatrudnionych osób do potrzeb zakładu organizacji. Pracodawca, u którego przyjęty został równoważny system czasu pracy, tworząc harmonogram pracy na dany okres rozliczeniowy musi przewidzieć w jakich dniach będzie większe zapotrzebowanie na pracowników, a kiedy mniejsze. Należy pamiętać, iż harmonogram czasu pracy może być jedynie zmieniany w szczególnych okolicznościach, które powinny zostać wymienione w przepisach wewnątrzzakładowych. Dodatkowo ewentualne zmiany w harmonogramach muszą zostać dokonane w takim czasie,aby pracownicy mieli możliwość się z nimi zapoznać.

Ważne, aby pamiętać, iż w ramach równoważnego systemu czasu pracy przedłużanie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę jest możliwe, a nie obowiązkowe. Przepisy nie zabraniają bowiem zaplanowania pracy pracownikowi zatrudnionemu w tym systemie czasu pracy na mniejszą liczbę godzin. Jednakże w przypadku ciągłego zlecania pracy takiemu pracownikowi przez 8 godzin dziennie może być zakwestionowane przez Inspekcję Pracy, gdyż wskazywałoby to, że nie wcale nie istniały przesłanki do wprowadzenia równoważnego systemu czasu pracy .
Dobowy wymiar czasu pracy w ramach równoważnego systemu może być wydłużony maksymalnie do 16 godzin. Takie wydłużenie wymiaru jest dopuszczalne jedynie w przypadku pracy przy dozorze urządzeń lub częściowego pozostawania w pogotowiu do pracy. Wówczas okres rozliczeniowy nie może przekraczać 1 miesiąca. W takiej sytuacji, bezpośrednio po zakończeniu pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, niezależnie od odpoczynku tygodniowego pracownikowi przysługuje odpoczynek odpowiadający długości co najmniej liczbie przepracowanych godzin .
Z kolei w przypadku osób zatrudnionych przy pilnowaniu mienia, czy też ochronie osób, jak również pracowników straży pożarnej i służb ratowniczych, można stosować system równoważny czasu pracy dopuszczający przedłużenie wymiaru czasu pracy do 24 godzin na dobę .
Należy pamiętać, iż osobę świadczącą pracę w ramach równoważnego systemu czasu pracy obejmuje taka sama norma czasu pracy jak w przypadku pracownika zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy. Jego normy czasu pracy wynoszą 8 godzin na dobę oraz przeciętnie 40 godzin tygodniowo.

Autor: Malwina Grützmacher